Ngày nay, quá trình lập quy hoạch, thực hiện quy hoạch có sự tham gia của cộng đồng đang dành được sự chú ý đáng kể trong nhiều quốc gia trên thế giới. Kinh nghiệm của các nước phát triển, đặc biệt là các nước đang phát triển ở châu Á như: Thái Lan, Singapore, Indonesia, Philipines… đã chỉ ra những thế mạnh và hiệu quả to lớn của quá trình quy hoạch và phát triển đô thị với sự tham gia của cộng đồng. 

Sự tham gia của cộng đồng trong quá trình quy hoạch và phát triển đô thị có thể diễn ra dưới nhiều hình thức đa dạng và phong phú. Vai trò của cộng đồng được thể hiện xuyên suốt trong toàn bộ quá trình quy hoạch, xây dựng và quản lý đô thị bao gồm bốn giai đoạn chính sau:

- Xây dựng chiến lược phát triển đô thị;

- Khảo sát, lập quy hoạch, đầu tư và xây dựng;

- Chuyển giao, sử dụng và duy tu bảo dưỡng;

- Quản lý, kiểm soát quá trình phát triển đô thị.

Việt Nam đang trong thời kỳ hiện đại hóa và công nghiệp hóa nhanh chóng. Các đô thị trong cả nước đang phát triển với tốc độ cao trong những năm gần đây. Cùng với việc chuyển đổi nền kinh tế từ bao cấp sang cơ chế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước, sự đổi mới mạnh mẽ trong lĩnh vực quy hoạch và quản lý đô thị là yêu cầu thực tế khách quan và mang tính cấp bách. Trong quá trình đổi mới này, sự tham gia của cộng đồng trong quy hoạch, xây dựng và quản lý đô thị còn là vấn đề khá mới mẻ, cần được chú ý triển khai nghiên cứu và vận dụng trong điều kiện Việt Nam.

Thực tế phát triển các đô thị ở nước ta hiện đang gặp nhiều vấn đề nan giải và thách thức to lớn. Quá trình lập quy hoạch và thực hiện các đồ án quy hoạch, đưa các đồ án quy hoạch vào cuộc sống còn gặp nhiều khó khăn, từ khâu đền bù giải phóng mặt bằng, xây dựng hệ thống cơ sở hạ tầng cho đến xây dựng, duy tu bảo dưỡng. Vì vậy, việc huy động sự tham gia của cộng đồng và khu vực tư nhân vào công tác quy hoạch, xây dựng và quản lý đô thị là hết sức cần thiết.

Để hỗ trợ cho quá trình này, Bộ Xây dựng đã chỉ đạo triển khai Dự án "Nâng cao năng lực quy hoạch và quản lý môi trường đô thị" với sự tài trợ của tổ chức DANIDA (Đan Mạch). Một trong những nội dung quan trọng của Dự án là tăng cường khả năng khai thác các nguồn lực và huy động sự tham gia của cộng đồng trong công tác quy hoạch và quản lý môi trường đô thị. Thông qua các bài học kinh nghiệm ở trong và ngoài nước và dự án điểm triển khai tại Thái Nguyên, đã cho thấy cộng đồng dân cư đô thị có rất nhiều tiềm năng tham gia trong quá trình lập quy hoạch và thực hiện quy hoạch. 

Tài liệu này được biên soạn nhằm giới thiệu tới các độc giả những đặc thù của cộng đồng đô thị Việt Nam, những bài học kinh nghiệm ở trong và ngoài nước, những nội dung và giải pháp huy động cộng đồng dân cư đô thị tham gia trong quá trình quy hoạch xây dựng đô thị ở Việt Nam. Tài liệu này được sử dụng trong giảng dạy cao học, đại học chuyên ngành quản lý đô thị tại trường Đại học Kiến trúc Hà Nội và các khóa đào tạo bồi dưỡng ngắn hạn cho các địa phương. Hy vọng tài liệu này sẽ cung cấp thêm những thông tin để bạn đọc thấy được nguồn lực to lớn từ cộng đồng và tìm ra những giải pháp để khai thác nguồn lực to lớn trong quá trình quy hoạch xây dựng đô thị ở nước ta.