Thế kỷ XXI là thế kỷ của "Thế giới phẳng", thời kỳ mà các vùng lãnh thổ, các quốc gia, các dân tộc lệ thuộc vào nhau, liên kết và hợp tác với nhau trong việc khai thác, sử dụng tài nguyên để cùng tốn tại và phát triển.

Thế kỷ XXI cũng là thời kỳ mà nhân loại đứng trước những tác động tiêu cực của biến đổi khi hậu toàn cầu và ô nhiễm môi trường. Giải quyết các thách thức này đòi hỏi sự hợp tác, liên kết và phân công trên nguyên tắc tôn trọng lẫn nhau giữa các quốc gia và các vùng lãnh thổ rộng lớn.

Quy hoạch vùng là một khoa học, là công cụ để thực hiện chức năng tổng hợp và liên kết này. về bản chất, đó là quá trình dự báo chiến lược phát triển, phân tích, nhận dạng, sử dụng tài nguyên thiên nhiên, đất đai, lao động, văn hóa, lịch sử, cảnh quan, khí hậu... với sự tham gia của các ngành: Địa lý kinh tế, kiến trúc, hạ tầng kỹ thuật trên nền tảng liên kết, phân công khai thác hợp lý một vùng lãnh thổ, không lệ thuộc ranh giới và thể chế hành chính. Từ đó, quy hoạch vùng xác định chương trình; kế hoạch sử dụng tối ưu, hợp lý nhất tài nguyên cho sự phát triển bền vừng trong một giai đoạn dài được hoạch định. Chính vì thế, quy hoạch vùng mang tính chiến lược, định hướng và dẫn dắt cho các hoạt động của quy hoạch đô thị, quỵ hoạch nông thôn và quy hoạch sử dụng đất đai các cấp lãnh thổ có quy mô khác nhau ở các giai đoạn tiếp nối.

Quy hoạch vùng chỉ có thể mang lại hiệu quả khi nó gắn kết với tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng và có sự liên kết, phối hợp trong hành động của các chính quyền địa phương, cộng đồng dân cư tronq vùnq, trên nền tảnq của thể chế và pháp luật về quản lý quy hoạch vùng.

Kinh tế càng phát triển thì quy hoạch vùng càng cẩn thiết và trở thành công cụ quản lý quan trọng của chính quyền các cấp.

Ở Việt Nam, quy hoạch vùng đã được Chính phủ quan tâm và chỉ đạo tổ chức triển khai. Các đồ án quy hoạch vùng thủ đô Hà Nội, vùng thành phố Hồ Chí Minh hoặc quy hoạch vùng tỉnh, liên tỉnh khác đã được lập và phê duyệt. Tuy nhiên, hiệu lực của các đồ án quy hoạch vùng đến nay vẫn chưa được phát huy trong cuộc sống và chưa trở thành công cụ định hướng chiến lược cho các hoạt động kinh tế và phát triển của các địa phương và các ngành kinh tế - xã hội.

Một trong những nguyên nhân của tình trạng trên là do chúng ta chưa có các tài liệu khoa học để giúp nâng cao nhận thức, để hướng dẫn và làm cơ sở cho hoạt động quy hoạch vùng. Nhiều khái niệm cũng như phương pháp về quy hoạch vùng không được làm rõ, dẫn đến chệch hướng về mục tiêu, nội dung và tổ chức thực hiện.